Życie jest pełne konsekwencji decyzji: Jak inwestować swoje oszczędności? Czy można ufać osobie dzwoniącej i proszącej o pieniądze? Czy powinieneś poddać się operacji, rozpocząć nowy lek, zaszczepić się na Covid-19? Strategie, których używamy do podejmowania tych decyzji, ewoluują w czasie. Wiele badań pokazuje, że wraz z wiekiem w większym stopniu czerpiemy z wcześniejszych doświadczeń, podejmujemy mniejsze ryzyko i szybciej podejmujemy decyzje, żeby posłużyć się kilkoma przykładami.
Opierając się na dziesięcioleciach badań na zwierzętach nad komórkami i obwodami zaangażowanymi w podejmowanie decyzji, neurobiolodzy zaczynają obecnie badać związane z wiekiem zmiany w mózgu, które mogą być odpowiedzialne za to zmieniające się zachowanie. Lepsze zrozumienie tych zmian oraz tego, jak manifestują się one pod względem poznawczym i neurologicznym, może mieć praktyczne konsekwencje, pomagając ludziom unikać oszustw, lepiej zarządzać oszczędnościami emerytalnymi i poruszać się po systemie opieki zdrowotnej – twierdzą eksperci.
Badanie podważa także utarte od dawna stereotypy dotyczące pogorszenia funkcji poznawczych. „Wiele związanych z wiekiem różnic w zachowaniu i zdolności uczenia się może wynikać nie z neurodegeneracji, ale z aktywnej przebudowy obwodów nerwowych” – mówi Michael Ryan, doktorant w dziedzinie neurologiiAnny Churchlandlaboratorium na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. Ryan, Churchland i współpracownicy taktestowanie tej hipotezyw ramach współpracy finansowanej przez Simons Collaboration on Plasticity and the Aging Brain, w ramach której badania skupiały się na korze mózgowej, prążkowiu i układzie dopaminowym.
Wzorce decyzyjne w całym okresie życia
Podejmowanie decyzji obejmuje wiele etapów, z których każdy wymaga złożonych procesów w mózgu. Na przykład, aby kupić samochód, musisz najpierw zdać sobie sprawę, że jego świetność ma już za sobą i że nadszedł czas na zakup nowego, napisałCorinna Lockenhoff, psycholog rozwoju całego życia, w: aRecenzja 2017opublikowane wGerontologia. Jeśli zdecydujesz się pójść dalej, prawdopodobnie zbierzesz informacje, ocenisz, którym źródłom możesz zaufać, a następnie porównasz korzyści i ryzyko związane z wybranymi opcjami. Na koniec będziesz musiał kupić samochód i ostatecznie ocenić tę decyzję i sformułować wspomnienia swoich opinii w sposób, który będzie podstawą przyszłych decyzji.
Badania laboratoryjne przeprowadzone w ciągu ostatnich dwudziestu lat udokumentowały różnorodne zmiany zachowań decyzyjnych wraz z wiekiem, niektóre z nich są szkodliwe, a inne korzystne. Na przykład w porównaniu z młodszymi dorosłymi, starsi dorośli częściej delegują, odkładają na później lub unikają podejmowania decyzji. Rzadziej wyczerpująco szukają informacji i gorzej pamiętają, skąd pochodzą informacje. Wolą brać pod uwagę informacje, które są dla nich ważne lub znane, i stosują prostsze strategie, takie jak rozważanie tylko jednej cechy lub wybieranie pierwszej opcji, która wydaje się wystarczająco dobra. Mają tendencję do podejmowania decyzji w oparciu o emocje, koncentrując się szczególnie na pozytywnych informacjach, nawet gdy stają się mniej skłonni do podejmowania ryzyka. Wspominają swoje poprzednie decyzje z większą satysfakcją i mniejszym żalem.
Osoby starsze mogą także wykazywać się większą cierpliwością w podejmowaniu decyzji. Rzadziej stosują zjawisko zwane dyskontowaniem czasowym, które polega na tendencji do przywiązywania większej wagi do bardziej bliskiej nagrody. Oznacza to, że będą czekać dłużej na większą wypłatę – na przykład wybierając jutro pięć dolarów zamiast jednego dolara dzisiaj. Z drugiej strony badania sugerują, że wraz z wiekiem podejmowanie decyzji staje się mniej elastyczne. W badaniach laboratoryjnych, w których zasady zadania zmieniają się spontanicznie – na przykład nagrodzony wybór zmienia się bez ostrzeżenia – badacze odkryli, że starszym osobom przejście na nowo optymalny wybór zajmuje więcej czasu.
Ponieważ badacze udokumentowali zmiany zachowania na przestrzeni życia, neurobiolodzy zaczęli mapować niektóre podstawowe obwody nerwowe, które wspierają podejmowanie decyzji. Ten złożony proces poznawczy obejmuje szereg funkcji, takich jak przetwarzanie nagród, szacowanie wartości i radzenie sobie z niepewnościami. Funkcje te są rozproszone po całym mózgu. Churchland twierdzi, że dwa obszary, które wydają się szczególnie ważne, to kora i prążkowie. W badaniach na gryzoniachzakłócanie lub zakłócanie obwodów neuronowych w tych obszarach zmienia decyzje podejmowane przez zwierzęta.
Regiony te zmieniają się wraz z wiekiem. Badania obrazowe mózgu u ludzi wykazały, że objętość istoty szarej w obszarach czołowych i ciemieniowych kory, które są ważne przy podejmowaniu decyzji, z czasem staje się podatna na kurczenie się w wyniku degradacji neuronów – mówiNichole Lighthall, neurobiolog poznawczy z University of Central Florida w Orlando, który napisał:Przegląd z 2020 r. dotyczący neuronalnych mechanizmów zmian w podejmowaniu decyzji w procesie starzenia. Zarówno badania na ludziach, jak i na zwierzętach pokazują, że połączenia między korą a prążkowiem słabną wraz z wiekiem.
W niektórych badaniach zaczęto łączyć związane z wiekiem zmiany w częściach kory mózgowej z różnicami w podejmowaniu decyzji. W jednym artykule opublikowanym w 2021 r. ponad 100 osób w wieku od 17 do 54 lat wykonało zadanie związane z hazardem przed poddaniem się strukturalnemu rezonansowi magnetycznemu. Uczestnicy byli coraz bardziej skłonni do podejmowania ryzyka aż do około 35. roku życia, kiedy to wzrosła ich niechęć do strat. Obrazowanie to pokazałoludzie, którzy w starszym wieku najbardziej obawiali się strat, mieli najcieńszą tylną korę obręczy, region powiązany z przetwarzaniem emocjonalnym, sygnalizacją nagrody, koncentracją i innymi procesami związanymi z podejmowaniem decyzji.
Obwody starzenia
Naukowcy przyglądają się obecnie bliżej związanym z wiekiem zmianom w obwodach decyzyjnych, na przykład badając, w jaki sposób ewoluująca łączność w korze przedczołowej wpływa na podejmowanie decyzji przez całe życie. We wczesnym okresie życia liczba synaps w mózgu szybko rośnie, po czym następuje okres intensywnego przycinania. Niektóre przycinanie jest kontynuowane w wieku dorosłym, ale nie na tym samym poziomie reorganizacji, jak na początku rozwoju. Wyrafinowane obwody mózgu dorosłego człowieka pozwalają zwierzętom podejmować bardziej spójne decyzje w odpowiedzi na bodźce, a badania modelowe sugerują, że dorośli w większym stopniu niż młodzi ludzie wykorzystują wcześniejsze doświadczenia do podejmowania decyzji, mówi Kevin Mastro, doktorant w laboratoriach Bernardo Sabatiniego i Beth Stevens z Harvard Medical School.
Opierając się na swoich wcześniejszych pracach nad rozwojem mózgu w okresie dojrzewania, Mastro zaczyna przyglądać się zmianom synaps w późniejszym okresie życia. Jeśli starszym wiekiem towarzyszy kolejny dramatyczny okres utraty synaps, może to wyjaśniać spadek elastyczności, co w pewnych okolicznościach utrudnia jednostkom zmianę zachowania. Kolejna reorganizacja w tym momencie nie byłaby zaskakująca, mówi, biorąc pod uwagę stres oksydacyjny, nieprawidłowe fałdowanie białek i inne procesy przyspieszające w starzejącym się mózgu. Ujawnienie zmian strukturalnych może prowadzić do nowego spojrzenia na to, dlaczego zachowania zmieniają się w czasie. „Jeśli zrozumiemy, jak zmienia się struktura, może nam to pomóc w zrozumieniu zmian w zachowaniu” – mówi.
Naukowcy przyglądają się także neuroprzekaźnikom w poszukiwaniu wskazówek dotyczących tego, jak mózg zmienia swoje strategie podejmowania decyzji wraz z wiekiem. W szczególności dopamina wydaje się odgrywać tu kluczową rolę — coraz więcej dowodów sugeruje, że u niektórych osób: aspadek wiązania dopaminyw wielu regionach przyczynia się do zmian w podejmowaniu decyzji, zmieniając sposób, w jaki oceniamy wartość i przetwarzamy nagrody.
Zmiany dopaminy mogą być specyficzne dla regionu, mówi Ryan, a neurony wykazują wiele różnych wzorców aktywności, które następnie wpływają na różne części mózgu. Jedno z badań przeprowadzonych w 2021 r. wykazało, że w zależności od tego, jakie decyzje podejmują myszy,wzorce przekazywania dopaminy różnią się w prążkowiu, obszar podkorowy, który pomaga nam przetwarzać konsekwencje naszych działań i dostosowywać się do zmian w środowisku. Aby lepiej zrozumieć, w jaki sposób i gdzie dopamina pośredniczy w zmianach decyzji związanych z wiekiem, takich jak przejście do podejmowania w późniejszym życiu decyzji bardziej wybiegających w przeszłość, Ryan i współpracownicy wykorzystują obecnie obrazowanie, aby sprawdzić transmisję dopaminy przez korę podczas podejmowania decyzji oraz w jaki sposób te wzorce zmieniają się wraz z wiekiem zwierząt.
Zmiany zarówno w zakresie łączności, jak i funkcji dopaminy prawdopodobnie przyczyniają się do związanych z wiekiem zmian w podejmowaniu decyzji. Na przykład młodsi ludzie przy podejmowaniu decyzji mają tendencję do uwzględniania tego, co przyniesie największe korzyści w przyszłości, podczas gdy starsi ludzie mają tendencję do dokonywania wyborów w oparciu o to, jak potoczyły się ich przeszłe decyzje. Ta zmiana prawdopodobnie odzwierciedla zmniejszoną łączność między korą przedczołową i limbiczną a prążkowiem, mówi Ryan, a także upadek systemów takich jak dopamina, które pozwalają nam oceniać wartość naszych działań i podejmować tego rodzaju przyszłe decyzje, z którymi osoby starsze mają trudności. dokonać między innymi poważnych zmian. „Chętniej po prostu kontynuują to, co robili w przeszłości, ponieważ w pewnym momencie to naprawdę zadziałało” – mówi Ryan. „Wyraźnie zachodzą zmiany w mózgu, co sprawia, że bardziej polegamy na tego rodzaju strategii retrospektywnej niż na strategii prospektywnej”.
Dotarcie do powiązań między dopaminą, decyzjami i wiekiem będzie wymagało dokładniejszego zrozumienia roli, jaką odgrywa neuroprzekaźnik w procesie podejmowania decyzji w każdym wieku. „Wiemy, że kora mózgowa jest ważna przy podejmowaniu decyzji i wiemy, że dopamina ma na nią pewien wpływ” – mówi Ryan. „Ale tak naprawdę nie mamy jasnego pojęcia, na poziomie bardzo dużego obwodu, w jaki sposób dopamina może kierować tą równowagą w podejmowaniu decyzji, a także nie mamy zbyt dużego oparcia, na poziomie komórkowym, w jaki sposób dopamina w określonym obszarze kory mózgowej zmienia obliczenia niezbędne do podejmowania decyzji na podstawie przeszłości lub przyszłości”.
Ponowne przemyślenie zmian związanych z wiekiem
Chociaż stereotypy przedstawiają starzejący się mózg jako pogarszający się we wszystkich obszarach, w tym w zakresie zdolności do podejmowania dobrych decyzji, powszechny upadek nie wydaje się nieunikniony, mówi Löckenhoff. Badania pokazują, że często zmiany neurologiczne i zmiany psychologiczne odzwierciedlają nowe strategie podejmowania wyborów życiowych, które mogą być inne, ale niekoniecznie gorsze. W pewnym sensie starsze mózgi mogą kompensować zmiany związane z wiekiem, aby utrzymać lub nawet ulepszyć zadania związane z podejmowaniem decyzji i podejmować lepsze decyzje.
Na przykład pamięć robocza i szybkość przetwarzania mają tendencję do zmniejszania się w starzejącym się mózgu. Jednak badania pokazują również, że osoby starsze korzystają z szerszych sieci mózgowych w porównaniu z młodszymi dorosłymi. Osoby starsze mogą korzystać z większego zasobu doświadczeń i wiedzy, aby skuteczniej podejmować decyzje. „Dziedzina zmierza w kierunku coraz bardziej zróżnicowanego zrozumienia, w jaki sposób ludzie wykorzystują ograniczone zasoby w adaptacyjny sposób przez całe życie” – mówi Löckenhoff.
W prawdziwym świecie, gdzie podejmowanie decyzji jest bardziej złożone niż w badaniach laboratoryjnych, zmiany w mózgu mogą prowadzić do wyborów behawioralnych, których konsekwencje mogą być pozytywne lub negatywne, mówiAlana Castela, psycholog poznawczy na UCLA. Zmiany związane z wiekiem mogą mieć wady, jeśli na przykład osoby starsze pomijają nadmierne szczegóły, aby dotrzeć do sedna dokumentu finansowego lub umowy wakacyjnej. Jednak zmiana strategii w kierunku szybszego i bardziej opartego na doświadczeniu procesu decyzyjnego może pomóc uchronić ludzi przed ugrzęźnięciem w nieistotnych szczegółach. „W miarę starzenia się nie tylko stajesz się gorszy, ale i coraz inny” – mówi.
Nawet jeśli z wiekiem będziemy popełniać więcej błędów, błędy te mogą okazać się użyteczną częścią procesu zmiany strategii, twierdzi Churchland. Mówi, że w serii eksperymentów kształtujących ludzie siedzieli w ciemnym pokoju, zanim kazano im nacisnąć dźwignię, gdy zobaczą błysk. Choć światło było oczywiste, obie osoby czasami nie zgłaszały tego. Naukowcy zawsze uważali te pomyłki za drobne wpadki.
Aby dowiedzieć się więcej o tym, co kryje się za tymi błędami, Churchland i współpracownicy przeszkolili myszy, aby kojarzyły błyski wzrokowe i kliknięcia słuchowe z portami, które zapewniały im nagrody. W miarę zmiany odstępów między bodźcami myszy musiały podejmować bardziej skomplikowane decyzje dotyczące tego, gdzie udać się po nagrodę. Czasami – jak stwierdził zespół w badaniu przeprowadzonym w 2021 r. – udało siębłędy, nawet jeśli decyzje powinny być łatwe.
Jednak analizy wykazały, że błędy występowały częściej, gdy w zadaniu występowała pewna niepewność. Sugeruje to, że to, co wydawało się pomyłką, było w rzeczywistości formą eksploracji, podczas której myszy próbowały zrozumieć otoczenie, dowiedzieć się, co powinny zrobić i rozszyfrować powiązania między niepewnymi sytuacjami a nagrodami. W badaniu przeprowadzonym w 2022 r. Churchland i współpracownicy znaleźli dowody na to, że myszy równieżzmienić swoje strategie podejmowania decyzjiw ciągu godziny, tak że czasem są zaangażowani, a czasem rozłączeni. Churchland twierdzi, że błędy te mogą również odzwierciedlać próby dostosowania się starzejącego się mózgu do nowego sposobu podejmowania decyzji, który uwzględnia inne zmiany w mózgu związane ze starzeniem się. Kiedy widzimy, że u osób starszych zdarzają się potknięcia. „Czasami myślimy o starzeniu się, jakby wszystko się pogarszało i popełnialiśmy więcej błędów, ale może to nie do końca prawda” – mówi Churchland. Błędy, które zdarzają się z wiekiem, „mogą być po prostu oznaką nowego rodzaju strategii przyjmowanej przez mózg”.
Ta złożoność sugeruje, że należy krytycznie spojrzeć na badania nad starzeniem się i podejmowaniem decyzji, mówi Löckenhoff, zwłaszcza że badania laboratoryjne nie zawsze odzwierciedlają to, co dzieje się w prawdziwym świecie. Kiedy ludzie czują, że są oceniani na podstawie stereotypów – mówi – na przykład na podstawie przekonania, że starsi ludzie gorzej radzą sobie z zadaniami poznawczymi, badania pokazują, że w rzeczywistości radzą sobie gorzej, co komplikuje ustalenia, które oceniają zmiany w podejmowaniu decyzji w ciągu życia. „Jeśli ludzie czują, że potencjalnie wyglądają jak «stary pies, który nie potrafi nauczyć się nowych sztuczek», w rzeczywistości może minąć więcej czasu, zanim udzielą odpowiedzi” – mówi. „Mogą być tak samo dokładni jak młodsi dorośli, ale osiągnięcie tego zajmuje im więcej czasu – niekoniecznie dlatego, że nie mają zasobów poznawczych, ale dlatego, że świadomie zdecydowali się dwukrotnie sprawdzić, aby upewnić się, że odpowiedzi są rzeczywiście prawidłowe”.
W tej dziedzinie panuje również tendencja do publikowania badań wykazujących skutki związane z wiekiem i odrzucania tych, które wykazują brak skutków w cudzysłowie – mówi.
Ostatecznie zrozumienie zmian w zachowaniu zachodzących wraz z wiekiem, sposobu, w jaki cele i priorytety zmieniają się w czasie, a także obszarów i obwodów mózgu, które zmieniają się, wpływając na podejmowanie decyzji, może prowadzić do interwencji, które ułatwią podejmowanie lepszych decyzji w starszym wieku – twierdzą eksperci. Löckenhoff twierdzi, że osoby starsze mogą odnieść korzyść z podejścia behawioralnego, które nauczy ich dokonywania rozsądnych wyborów, a także z wysiłków na rzecz przedstawiania informacji w sposób lepiej dostosowany do ich potrzeb i preferencji oraz zwalczania stereotypów wśród podmiotów świadczących opiekę zdrowotną.
Mastro twierdzi, że aby opracować przydatne interwencje, w tej dziedzinie należy również wziąć pod uwagę zmienność indywidualną. Zrozumienie, dlaczego jedna starsza osoba jest nadal bardzo elastyczna w podejmowaniu decyzji, może ostatecznie pomóc komuś innemu, kto nie jest taki – mówi. „Nie ma jednego sposobu bycia starszą osobą i musimy zacząć brać to pod uwagę”.
